Uganda Ekonomisi
UGANDA'NIN DIŞ ÜLKELERE İHRACATI
Uganda'nın en büyük ihracat payı sırayla Altın (%36.2), Kahve (%25.8), Balık/Balıkçılık Ürünleri (%4.9), Kakao (%2.6), Tütün (%1.5) ile çoğunlukla ihracat yapılan ülker arasında Hindistan (%25,5), Hong Kong (%13,7), Kenya (%9,1), İtalya (%9,0) ve Almanya (%6,2) yer almaktadır.
UGANDA'YA DIŞ ÜLKELERDEN İTHALAT
İthalat'ı yapılan ürünler sırasıyla İlaç (%4,7), Çimento (%2,6), Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (2,6), Otomobiller (2,5), Motosikletler (2,3) ile en çok ithal edilen ülkeler arasında Çin (%26,3), Kenya (%19,4), Hindistan (11,3), Tanzanya (6,6), Japonya (4,2) yer almaktadır.
TÜRKİYE İLE DIŞ TİCARET
Uganda'nın Türkiye'ye ihraç ettiği başlıca ürünler arasında Jelatin (%9,0), Kakao (%6.1), Kahve (%6,9), Susam Tohumu (%3.24) ve Tütün (%1,98) olarak Uganda'nın Türkiye'ye ihracatı 2023 yılında 30.247,817 Dolar, Türkiye'den yaptığı ithalatı 52.110,608 ABD Doları ile toplam hacim 82.358,425 ABD Doları olmuştur.
EKONOMİK GENEL BAKIŞ
2021 yılında 42.9 milyon nüfuslu, GSMH’sı ($39,761 Milyar), yılda %3.4 GSYİH büyüme ile GSYİH’sı ($40,43 Milyar) dünyanın 93. Ülkesi olan Uganda, 2020 verilerine göre toplam ihracatta ($5.8 Milyar) 108. sırada, toplam ithalatta 110. sırada, kişi başına GSYİH ($37.37 Milyar) bazında ise 179. sırada, Ekonomik Karmaşıklık Endeksi'nde (ECI -0.97) 2020 yılında 99. sırada yer almıştır.
Uganda’da yıllık Enflasyon oranı TÜFE verilerine göre 2020 yılında %3.8 olarak, 2021 yılında %2.1 olarak açıklanmıştır.
UGANDA'NIN TOPLAM İHRACATI (2023):
4.126,3 Milyon ABD Doları
UGANDA'NIN TOPLAM İTHALATI (2023):
9.827,1 Milyon ABD Doları
UGANDA'NIN DIŞ TİCARET HACMİ (2023):
13.953,4 Milyon ABD Doları
- Para Birimi: 1 USD = 3,750 Uganda Şilini
- Kişi başına GSYİH: 820 ABD Doları (2019/2020)
- Kişi başına GSMH: 905 ABD Doları (2020), 954 ABD Doları (2021), 2020/2021 cari dönemi 954 ABD Doları, 2021/2022 cari dönemi 1052 ABD Doları
- GSYİH ortalama yıllık büyüme:%3.0 (2019/2020),%3.4 (2020/2021)
- Tarım Sektörü, nüfusun %72’sini istihdam etmekte ve Uganda’nın GSYİH’ına yaklaşık %32 oranında katkıda bulunmaktadır.
- Uganda’nın en çok turist çeken destinasyonlardan biri olması ve dünyada bilinen nesli tükenmekte olan dağ gorillerinin yaklaşık %50’sine sahip üç ülkeden biri olması, dünyadaki kuş türlerinin %11’ine toplam 1.060 kuş türünü barındırması sürekli artan turist sayısının yılda 1,5 milyona ulaşarak GSYİH’ya %7,7 katkıda bulunduğu tahmin edilmektedir.
- 2019 yılında ortalama enflasyon %3,8 iken 2020 yılında %2,9’a düşmüştür.
- Ekonominin %24,2’si tarıma, %25,5’i sanayiye ve %50,3’ü ise hizmet sektörüne dayanmaktadır.
- 2019 Yatırım Kanunu Yasası çerçevesinde yatırımcılara ciddi teşvik olanakları sağlanmaktadır.
- Ayrıca sanayi parkları veya serbest bölgelerde kurulan tesislerin kiralanması veya kiralamadan elde edilen gelirlerde 10 yıllık vergi muafiyeti ve fabrika kurmak için ücretsiz arazi tahsisi olanakları bulunmaktadır.
- İthalatta hammaddeler %0, yarı mamuller %10 ve nihai ürünler %25 vergiye tabidir.
- İşlenmemiş post ve deri, balık ve yan ürünleri, ham tütün harici ürünlerin hepsi Uganda’dan ihracatta vergiden muaftır.
- İthal edilen ürüne göre genel olarak %25 (nihai ürün), %10 (yarı mamul), %0 (hammadde) şeklinde sınıflandırmaya gidilmiştir.
- Petrol ithalatında litre başına 780 UGX vergi tahsil edilir. (Petrol Tüketim Vergisi)
- Fiziki miktara göre Uganda’dan yapılan çimento, şeker, bira, şarap, sigara ithalatından Özel Tüketim Vergisi tahsil edilir.
- Uganda’dan ithal edilen ürünün CIF değeri üzerinden %6 Stopaj Vergisi tahsil edilir.
- Uganda’dan ithal edilen ürünün CIF değeri üzerinden %1,5 Altyapı Vergisi tahsil edilir.
-
Hidroelektrik santrali malzemeleri ithalatı KDV’den muaf tutulmuştur.
- İthal edilen ürünün CIF + İthalat + Özel Tüketim Vergi Matrahı üzerinden %18 Katma Değer Vergisi (KDV) tahsil edilir.
- Uganda’dan araç ithalinde CIF üzerinden %0 (5 yaştan küçük olmak şartı ile), % 35 (5-10 yaş arası), %50 (10 yaştan büyük) olarak Çevre Vergisi tahsil edilir.
- URA Uganda Gelir İdaresi %10 ile %30 arasında değişen 4 kademeli vergilendirme yapılmaktadır. 2.820.000 UGX ve üstü geliri olan yerleşik kişilere ayrı, yerleşik olmayan kişilere ise ayrı vergi skalası uygulanır.
- Şirketlerin ettiği karlar üzerinden %30 olarak uygulanmaktadır. Bu oran madencilik alanında faaliyet gösteren şirketler için %25 ile %45 arasında değişen oranlarda uygulanır.
- Yıllık geliri 150.000.000 UGX’den az olan küçük işletmeler için Götürü Vergisi uygulanır. Vergi oranı işletmenin türüne ve yerine göre değişir.
- %5 ile %30 arasında değişmekte olup, yerleşik olanlara ve olmayanlara farklı oranlarda Stopaj Vergisi uygulanır.
- 820.000 UGX’i aşan kira gelirine %20 oranında Kira Geliri Vergisi tahakkuk ettirilir.
- Bankaya yatırılan mevduattan alınan faize %15 Faiz Vergisi tahakkuk ettirilir.
- Kamu özel ortaklığı kapsamında enerji santralleri kurulması planlanmaktadır. Petrol ve gaz sektörü, önümüzdeki üç ila beş yıl içinde 15 ila 20 milyar ABD Doları arasında yatırım getirmesi beklendiğinden, ülkedeki kapsayıcı büyümeye önemli katkı sağlama potansiyeline sahiptir. 6,5 milyar varil petrolün keşfedilmesiyle, iki büyük yatırımı teşvik etmesi beklenmektedir; bunlar günde 60.000 varil işleyecek bir petrol rafinerisi ve Uganda’dadaki Hoima’dan Tanzanya’daki Tanga Limanına kadar olan 1.445 km’lik petrol boru hattıdır. Kabale Hoima’da ulaşım altyapısının iyileştirilmesi ve petrol bazlı bir endüstri parkının geliştirilmesinde fırsatlar mevcuttur.
ŞİRKET KURULUŞU, İŞ YAPMA, BANKA, SİGORTA ve DİĞER FAYDALI BİLGİLER:
Şirket kurmaya ilişkin prosedür aşağıda belirtilmiştir.
- Uganda Kayıt Servis Bürosu (URSB)’ye unvan ve şirket kaydı
- Uganda Gelir İdaresi (URA)’dan vergi numarası alma Katma Değer Vergisi (VAT) kaydı
- Uganda Yatırım Ajansı (UIA) ‘dan lisans alma
- İlgili Belediyeden sektörle ilgili lisans alma
- Uganda Ticaret ve Sanayi Odası (UNCC)’ye kayıt olma
- Uganda Sosyal Güvenlik Fonu (NSSF)’e kayıt. (5’den fazla çalışanı olan şirket için)
- Şirket kaşesi yaptırma
Yerli ve yabancı sermayeli şirketler, Uganda Kayıt Hizmetleri Bürosuna (UNBRS) tescil başvurusunda bulunur. Böylece şirket ismi koruma altına alınır. En çok kurulan şirket Limited (Ltd.) şirkettir.
Şirket kurarken maliyet, sabit ücretlerin yanı sıra şirket sermayesine göre değişmekte olup 5.000.000 UGX’i aşan sermayeli şirketlerden ayrıca kuruluş aşamasında sermayenin %1.5’i oranında damga vergisi alınır. Şirket kurulumlarının avukatlar tarafından gerçekleştirilmesi, süreçlerin hızlı ve doğru sonuçlandırılması açısından önem arz etmektedir.
Uganda’daki sigortacılık sektörü, Uganda Sigortacılık Düzenleme Otoritesi tarafından gerçekleştirilmektedir. Temmuz 2014’te IRAU, ülkedeki sigorta şirketleri hayat (hayat poliçeleri, gelirler vb.) ve genel ticaret (sorumluluk, otomobil, genel risk vb.) olmak üzere toplam 32 sigorta şirketi faaliyet göstermektedir.
Uganda Cumhuriyeti Merkez Bankasının (Bank of Uganda, BoU) %100’ü Uganda Hükümetine aittir. Bank of Uganda, para politikasının oluşturulması ve uygulanmasının yanı sıra finansal kurumların düzenlenmesi ve denetlenmesinden sorumludur.
Standard Chartered Bank, Exim Bank, Stanbic Bank ülkenin önde gelen bankalarından olup toplam 25 ticari banka ve 2 kalkınma bankası bulunmaktadır.
Yabancıların Uganda Bankalarında hesap açmalarına herhangi bir engel bulunmamaktadır. Uganda’dan Türkiye’ye ve Türkiye’den Uganda’ya Bankalardan EFT ve Western Union acentalarından döviz transferi yapılabilmektedir. Uluslararası geçerliliği olan Mastercard logosuna sahip debit ve kredi kartları Uganda’da kolayca kullanılabilmektedir. Döviz alım satımı Forex Burou olarak adlandırılan Döviz Bürolarından ya da Bankalardan yapılabilmektedir.
Lokal İhaleler:
https://www.unra.go.ug/tenders/
https://gpp.ppda.go.ug/#/public/bid-invitations
Dünya Bankası İhaleleri:
İslam Kalkınma Bankası İhaleleri:
https://www.isdb.org/project-procurement/tenders?loc=UG&tender_type=&status=active
Faydalanılan Kaynaklar:
*T.C. Ticaret Bakanlığı / Kampala Ticaret Müşavirliği 2021
*Uganda Bureau of Statistic (UBOS)
*The Economic complexity Index (ECI) / OEC
*World Bank
